Türkiye ve Türklerde Tarihteki İlkler - Sayfa 10

TÜRK TARİHİNDE İLK HALTER SPORU

Türklerde çok eskiden beri ağırlık kaldırma denemeleri yapılır, Osmanlı Ordusu' nda gürz, ağır kalkan gibi savaş araçlarıyla çalışmak, günlük dersler arasındaydı. Ancak, günümüzdeki anlamıyla gerçek halter sporu, Türkiye' ye ilk kez Galatasaray Lisesi Beden Eğitimi Öğretmeni Faik Üstünidman' ın kişisel çabalarıyla girdi.

İLK HALK EĞİTİMİ

Türk tarihinde halk eğitimi kavramı, ilk kez 1839' da Tanzimat döneminde ortaya atıldı. Ancak, bu yöndeki çalışmalar yeterli olmadı. Cumhuriyet' in ilanından sonra başlatılan okuma - yazma seferberliği ile yetişkinlerin okul dışı eğitimleri konusunda düzenli ve yararlı çalışmalar gerçekleştirildi. 29 Ağustos 1960 günü ise, ilk kez Halk Eğitimi Genel Müdürlüğü kuruldu.

İLK HALİFE

Türk tarihinde ilk halife, Yavuz Sultan Selim' dir. Osmanlılar, Mısır' ı aldıktan sonra, " Kutsal Emanetler " le birlikte, halifelik de Osmanlılara geçti. Mütevekkilullah' ın yerine Yavuz Sultan Selim, 1517' de halife oldu. 1924 yılına kadar bütün Osmanlı padişahları " halife " unvanını da taşıyarak, hilafeti ellerinde tuttular. Kurtuluş Savaşı sona erince TBMM, 1 Kasım 1922' de saltanatla hilafetin birbirinden ayrılmasını kararlaştırdı. 18 Kasım 1922' de Abdülmecit, halife ilan edildi. 3 Mart 1924' te çıkarılan " Hilafetin İlgasına ve Hanedanı Osmani' nin Türkiye Cumhuriyeti Memaliki Haricine Çıkarılmasına Dair Yasa " ile hilafet ve halifelik tarihe karıştı. Son halife Abdülmecit, Osmanlı Hanedanı' na mensup 29. halife idi.

İLK HAFTALIK MİZAH DERGİSİ

3 Eylül 1908' de yayınlanmaya başlanan " Kalem " dir. Türkçe ve Fransızca basılan dergi, 1911 'de kapandı. Sorumlu Müdürü ve Başyazarı, Salâh Cimcoz' du. Cem' in karikatürleri, İzzet Melih' in fıkraları bu dergide yayınlandı. O yılların en önemli mizah dergisiydi. Tamamı, Ankara Milli Kütüphane' dedir.

İLK HABERLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ

Türk tarihinde haberleşme özgürlüğü, Osmanlı devletinde bir düzene sokulmuş değildi. 1876 ve 1908 anayasaları, birtakım hak ve özgürlükler getirmekle birlikte, haber özgürlüğünün adı geçmiyordu. Bu kavram ilk kez, 1924 Anayasası' nda belirtilerek bir düzene kondu.

- Tarihte ilk defa aile hukuku Hititlerde görülmüştür.
- Anadolu ilk kurulan uygarlık Hititlerdir.
- Anadolu’da ilk siyasî birliği Hititler kurdu.
- Anadolu Demir Çağı’na ilk Hititlerle girmiştir.
- Tarihte ilk meclisi Hititler kurdu. (Pankuş adı verilen meclis.)
- İlk tarih yazıcılığını Hititler tuttukları “Kral Yıllıklar” (Anallar) ile yapmışlardır.
- Anadolu’da en eski ilk yerleşim merkezi Konya Çatalhöyük’tür.
- İlk sosyal örgütlenme Maden Devri’nde Mezopotamya’da Sümerler tarafından kuruldu.
- Mezopotamya’da ilk medeniyet Sümerler tarafından kuruldu.
- İlk Güneş saatini Sümerler kullandılar
- İlk defa yazıyı Sümerler buldu.(Çivi yazısı.)
- İlk yazılı kanunlar Sümerler’e aittir. (Urgakina ve Şulgu kanunları.)
- İlk ordu Sümer ve Akad Türkleri tarafından kuruldu.
- İlk defa Avrupa ile Asya arasındaki kültürel etkileşme İskender’in Asya seferinden sonra başlamıştır.
- Tarih öncesi devirler ilk kez Mezopotamya’da yazının bulunmasıyla sona ermiştir.
- Güneş ve ay tutulmasının düzenli olarak meydana geldiğini ilk defa Mezopotamya medeniyetleri bulmuşlardır.
- İlk anayasayı Babiller yapmışlardır.
- İlk düzenli ve sürekli ordu Akadlar’a aittir.
- Tarihte bilinen ilk imparatorluk Akadlar’a aittir.
- Günümüz Latin Alfabesi’nin temelini oluşturan İlk alfabeyi Fenikeliler bulmuştur.
- Tarihte ilk denizciler Fenikeliler’dir.
- Tarihte ilk defa ticaret kolonilerini İyonlar kurmuştur.
- İlk kanun kitabını Babiller yapmışlardır.
- İlk parayı Lidyalılar kullandı.
- İlk defa Doğu -Batı ticaretinin gelişmesine Lidyalılar neden oldu.
- Yılı mevsim ve güne ayırarak ilk defa Güneş Yılı’na dayalı takvimi Mısırlılar bulmuştur.
- İlk yazılı antlaşma Mısırlılar ile Hititler arasında imzalanan Kadeş Antlaşması’dır. (M.Ö. 1280)
- İlk hiyeroglif (resim) yazısını Mısırlılar bulmuştur.
- İlk defa tıp ve mumyacılığı geliştiren Mısırlılar’dır.
- Tarımda sulama ve sulama kanallarının yapımı ilk defa Maden Devri’nde, Mısır’da görülür.
- İlk defa alan ve hacim hesaplarını bulan, daireyi 360 º ye bölen Mısırlılardır.
- Onluk sayma düzenini ilk defa Mısırlılar bulmuşlardır.
- İran’da kurulan ilk uygarlık Medler’dir
- İlk posta teşkilâtını Persler kurmuştur
- İlk modern tarih Yunan medeniyeti’nde yazıldı.
- Tarihte bilinen ilk demokrasi örneğini Yunanlılar uygulamışlardır.
- İlk Yahudi devleti İbrani Devleti’dir.
- Tek tanrılı din ilk defa İbraniler’de görülür.
- Tarihte ilk basın-yayın hayatını Romalılar çıkardıkları günlüklerle başlattılar.

İLK HABER AJANSLARI

Türkiye' de ilk haber ajansçılığı denemesi, 1911 yılında başladı. Yabancıların " Osmanlı Telgraf Ajansı " adıyla kurdukları ilk ajans, Türk basınına hiçbir yarar sağlamadı. Birinci Dünya Savaşı' ndan sonra kurulan " Milli Ajans " ın da, ulusal hiçbir yeterliliği yoktu. İlk Türk haber ajansı, " Anadolu Ajansı "dır. 6 Nisan 1920' de Atatürk' ün buyruğuyla kurulup çalışmalarına başlamıştır. Kısa adı AA olan Anadolu Ajansı, Kurtuluş Savaşı boyunca Türk kamuoyunu dış tahriklere karşı uyanık tutmak ve milli kurtuluşu sağlayacak karar ve hareketleri halka zamanında bildirmek gibi önemli görevleri başarı ile yerine getirdi. 1925 yılında ajans, devletin hissedarı olduğu gibi " anonim şirket " haline getirildi. Yabancı ülkelerin milli ajanslarıyla olan işbirliğini son zamanlarda oldukça artıran AA, Avrupa Haber Ajansları Birliği, Asya Haber Ajansları Birliği ve Uluslararası İslam Haber Ajansı' nın üyesi bulunmaktadır. Bu arada, ajans tarafından Gölbaşı TRT İstasyonu' ndan Avrupa, Kuzey Afrika, Ortadoğu ve Güneydoğu Asya ülkelerine İngilizce ve Fransızca dillerinde haber yayını yapılmaktadır. İç ve dış basın ile TRT ve ilgili makamlara haber ileten ajans, bunun dışında, yabancı ülkelerin haber ajanslarına da " News Letter From Turkey " adlı sürekli İngilizce bültenini göndermektedir. Ajansın yurt içi ve yurt dışı bürolarında, bine yakın sözleşmeli ve gönüllü çalışanı bulunuyor. Ülkemizin ilk özel haber ajansı ise, 1950 yılında gazeteci Kadri Kayabal' ın kurduğu Türk Haberler Ajansı (THA)' dır. Merkezi İstanbul' da bulunan ajansın, yurt içi ve yurt dışında birçok bürosu vardır. Ajans, bazı İstanbul gazetelerinin katıldığı bir anonim şirket olarak çalışmaktadır.

İLK GÜZEL SANATLAR AKADEMİSİ

1882 yılında, bugünkü Mimar Sinan Üniversitesi' nin başlangıcı olan " Sanayii Nefise Mektebi " adıyla ve Osman Hamdi Bey 'in çabalarıyla kuruldu. Okulun ilk müdürü de, yine 2 Kasım 1882 günü göreve atanan Osman Hamdi Bey' dir. Bu okul, 30 Nisan 1969 günü yürürlüğe giren yasayla, bilimsel bağımsızlığı olan Milli Eğitim Bakanlığı' na bağlı yüksek dereceli öğretim, araştırma ve inceleme kurumu olarak tanımlandı. " Devlet Güzel Sanatlar Akademisi " adını aldı. Bugün, 1980 sonrası çıkarılan Yüksek Öğretim Kurumu Yasası ile " Mimar Sinan Üniversitesi " adını alan okulda, mimarlık, uygulamalı sanatlar, (iç mimarlık, seramik, grafik sanatlar, tekstil gibi) resim ve heykelcilik konulannda öğrenim yapılmaktadır.