Astronomi (Uzay) Haberleri - Sayfa 7

Yedinci Nötron Yıldızını Bulduk

Sabancı Üniversitesi'nde çalışan uluslararası ekip, galaksimizde bilinen yedinci nötron yıldızını tespit ederek dünya astronomi çevrelerinde yankı uyandırdı.

Türk araştırmacılar, uzayda bugüne kadar varlığı bilinmeyen dünya'dan 40 bin ışık yılı uzakta, patlama özelliğine ve yüksek manyetik enerjiye sahip 7. nötron yıldızını keşfetti. Keşif evrenin gelişim sırlarının çözümü için uzayı gözlemleyen pek çok ülkenin bilim çevrelerinde heyecan yarattı.

Türk araştırmacılar, keşfin ardından pek çok araştırma merkezinden astrofizikte ortak araştırmalar yapma teklifi aldı. Keşif, önümüzdeki ay, ''The Astrophysical Journal'' dergisinde yayımlanarak literatürdeki yerini alacak.

Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç Dr. Ersin Göğüş, Dünya, Güneş ve Ay'ın yer aldığı Samanyolu Galaksisi'nde yüz milyarı aşkın yıldızın, 2 bin dolayında da nötron yıldızının bulunduğunu ifade etti.

NÖTRON YILDIZLARI
Maddenin en yoğun halde bulunduğu yapılar olan nötron yıldızları çok kuvvetli manyetik alanlara sahip.

Bu yıldızlardan manyetik alanları en düşük olanların bile çekim gücünün güneşten 10 bin kat daha fazla olduğunu kaydeden Göğüş, ''Evrendeki en kuvvetli mıknatıslar olan nötron yıldızlarındaki patlamalar, saniyenin onda biri kadar sürüyor. Bu kadar kısa sürede, güneşin neredeyse bir yılda yaydığına eşit miktarda eşit enerji yayıyor'' dedi.

Astrofizikçiler şimdiye kadar 6 tane çok kuvvetli manyetik alana sahip ve yüksek patlama özelliği gösteren nötron yıldızı keşfetti. Göğüş'ün verdiği bilgiye göre bu yıldızların ilk üç tanesi 1979'dan beri biliniyor. Yıldızların dördüncüsü 1998'de, beşincisi 2008'de, altıncısı 2009'da bulundu.

TÜRK ARAŞTIRMACILARDAN 7. NÖTRON YILDIZI KEŞFİ
Doç. Dr. Gögüş liderliğinde, aralarında aynı üniversitenin öğretim üyesi Dr. Yuki Kaneko'nun yer aldığı ekibin keşfettiği 7. nötron yıldızı, saniyenin onda biri süresinde gerçekleşen patlama sayesinde fark edildi. Göğüş, keşfe ilişkin şu bilgileri verdi:

''Ekibimiz, ilk olarak NASA'nın Swift uydu teleskobu ile patlamayı keşfetti. Yine, NASA'nın Chandra ve RXTE uydu teleskopları ile takip ederek yeni keşfettikleri nötron yıldızının genel özelliklerini ortaya çıkardı.

Keşfettiğimiz 7. nötron yıldızının manyetik alanı, güneşin manyetik alanının 18 milyar katına eşit. Saniyenin onda birinden de kısa süredeki patlamada yaydığı enerji güneşin 1 saniyede yaydığı enerjiden on milyon kat daha fazla.''

''EKSENİ ETRAFINDA 7,5 SANİYEDE BİR DÖNÜYOR''
Bilinen nötron yıldızlarının sayılarının çok az olması nedeniyle bilim dünyası tarafından dikkatle incelendiğini dile getiren Göğüş, ''Bu yıldızlar, maddenin çok yüksek manyetik alanlardaki davranışını anlamamız için adeta bir laboratuvar görevi görüyor. Yani biz direkt olarak bu manyetik etkileri dünyaya getiremiyoruz ama yıldızları takip ederek maddenin çok yüksek manyetik ortamlardaki hareketlerini inceleyebiliyoruz'' diye konuştu.

7. nötron yıldızının keşfinin ilk defa Türk araştırmacıların önderliğinde yapılmasının önemine işaret eden Göğüş, şunları kaydetti:
''Keşifte bizi en gururlandıran konu, Türkiye'deki bilimsel ve teknolojik birikimin belli bir düzeye erişmesini görmek oldu. İyi bir ekibin Türkiye'de önemli bir keşfe imza atması bilimin ülkemizde geldiği noktayı da gösteriyor.

Yıldızın keşfinin yapıldığını duyan bilim çevreleri, ekibimizle irtibata geçerek ortak çalışmak istediklerini dile getirdi. Ekibimiz, aralarında İtalya, ABD, İspanya, İngiltere ve Hollanda'dan da astrofizikçilerin de yer aldığı 23 kişiden oluşuyor.''

7. nötron yıldızının keşfi ile ilgili hazırladıkları makalenin astrofizik alanında dünyanın en önemli bilimsel dergilerinden biri olan ''The Astrophysical Journal'' adlı yayına kabul edildiğini bildiren Gögüş, derginin gelecek ayki sayısında basılmasının ardından keşiflerinin uluslararası literatürdeki yerini alacağını belirtti.

Dünya'ya uzaklığı 40 bin ışık yılı mesafede olan 7. nötron yıldızının adının, ''SGR J1833 – 0832'' olduğunu bildiren Göğüş, yıldızın çok hızlı bir dönme periyodunun bulunduğunu, ekseni etrafında 7,5 saniyede bir döndüğünü belirterek, yıldızın bu özellikleriyle diğer nötron yıldızları arasında farklı bir yeri olduğunu da sözlerine ekledi.

Güneş-Dışı Gezegenin İlk Fotoğrafı

Dünya’dan görüntülenen ilk Güneş dışı gezegenin yakınındaki yıldıza ait olduğu anlaşıldı.

Astronomik bir velayet dosyasını sonuçlandıran gökbilimciler, 2008 yılında görüntülenen bir gezegenin gerçekten de yanındaki yıldızın çevresinde dolandığı kararını verdiler.

Dünya’dan yaklaşık 500 ışıkyılı uzaklıkta Akrep Takımyıldızı bölgesindeki gezegen (resmin sol üstündeki nokta) ilk kez yeryüzündeki teleskoplarla görüntülenmiş, ancak bir Güneş Sistemi’nin üyesi mi olduğu, yoksa yıldızın yakınında bulunmasının rastlantısal bir beraberlik mi olduğu konusu karanlıkta kalmıştı.

Keşfi yapan gökbilimcilerden David Lafraniere, “O zaman emin olduğumuz tek şey, gezegen kütlesinde genç bir cismin, Güneş benzeri genç bir yıldızın yakınında görülmesiydi” diyor.

Ancak Hawaii’de bulunan ve “uyarlanabilir optik” (adaptive optics) teknolojisine sahip Gemini teleskobuyla yapılan yeni gözlemler, çok daha net bir görüntü ve görüntüler üzerinde daha duyarlı analizlere olanak tanıdığından, kuşkular giderilmiş bulunuyor.

Bu teknoloji, gökcisimlerinin ışığının Dünya’ya gelirken atmosferdeki moleküllerin titreşimi sonucu netlik yitirmesini önlüyor. Güçlü bir lazerle gökyüzünde oluşturulan bir “sanal yıldız”ın atmosferde uğradığı biçim bozulmaları izleyen bilgisayar, uzak yıldızlardan gelen ışıktaki bozulmaları da bu şablona göre düzeltiyor. Ortaya daha net ve ayrıntılı, gerçeğe daha yakın görüntü ortaya çıkıyor.

Görüntülenen gezegen, 5 milyon yıl önce ortaya çıktığı hesaplanan ve Yukarı Scorpius (Akrep) Topluluğu diye adlandırılan genç bir kümedeki IRSX J160929.1-210524 tanımlı yıldızın çevresinde dolanıyor.

Araştırmacılar, kütlesi Jüpiter’in sekiz katı olan gezegenin yıldızına Güneş-Dünya mesafesinin (150 milyon km) 300 katı uzaklıkta dolandığını belirlemişler. Gezegen, sistem henüz genç olduğundan 1500 santigrat derece yüzey sıcaklığına sahip. Ancak, geçecek milyarlarca yıl sürede sıcaklığını büyük ölçüde kaybedecek.


Kaynak: Ntvmsnbc (02 Temmuz 2010 Cuma/TSİ:09:50)